Wirtualne lekcje klasa 5: 4.06 Scena rodzajowa.

Scena rodzajowa

Obraz przedstawiający codzienne życie ludzi, ich pracę, sposoby spędzania wolnego czasu, regionalne zwyczaje obrzędy lub wydarzenia z życia towarzyskiego nazywamy sceną rodzajową. Temat ten spotykamy głównie w malarstwie, rysunku i grafice. Pierwsze tego typu sceny pojawiły się już w starożytności. Temat jest wciąż aktualny, również współcześni artyści poruszają go w swoich pracach.

Obraz Pietera Bruegla Starszego przedstawia alegoryczną scenę walki karnawału z postem. Można to dzieło odczytywać również jako wierny zapis tego, co działo się w czasie karnawału na placu nowożytnego miasta.

Pieter Bruegel Starszy, „Walka karnawału z postem”, olej na desce, 1559, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Austria.

W innym dziele Pieter Bruegel Starszy ukazał rozległy pejzaż, a na nim zwykłych ludzi: rolników, pasterzy owiec, rybaków, żeglarzy. W tle tej scenerii rozegrał się dramat – do morza spadł i zginął po nieudanym locie w przestworzach mitologiczny Ikar. W tym wypadku sceny rodzajowe służyły artyście do ukazania pewnej ponadczasowej prawdy na temat losu ludzkiego, obojętności świata wobec jednostkowego nieszczęścia.

Pieter Bruegel Starszy, „Upadek Ikara”, ok. 1555, Musées Royaux des Beaux-Arts, Bruksela, Belgia.

Władcy i ludzie zamożni od dawien dawna tworzyli prywatne galerie sztuki. David Teniers Młodszy namalował wnętrze jednej z nich. Artysta uchwycił w swoim dziele moment, kiedy do sali wszedł fundator zbiorów arcyksiążę Leopold William. Artysta sportretował też siebie jako mężczyznę stojącego przy stoliku i trzymającego w ręku papiery. W prezentowanej kolekcji widać wiele obrazów o różnej tematyce. Są tam portrety, dzieła ze scenami religijnymi, mitologicznymi.

David Teniers Młodszy, Arcyksiążę Leopold William w swojej galerii malarstwa w Brukseli, ok. 1647-1651, olej na blasze, Museo del Prado, Madryt, Hiszpania.

Ważnym aspektem malarstwa rodzajowego były sceny ukazujące ludzi w ich najbliższym otoczeniu, w ich domach, w trakcie codziennej krzątaniny. Dobrym tego przykładem są prezentowane niżej obrazy autorstwa Jana Vermeera van Delfta oraz Pietera de Hoocha.

Jan Vermeer van Delft, „Mleczarka”, ok. 1660, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia.

Pieter de Hooch, „Kobieta z dzieckiem w spiżarni”, ok. 1658, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia.

Pieter de Hooch, „Podwórze domu w Delft”, 1658, olej na płótnie, National Gallery, Londyn, Wielka Brytania.

W XVII‑wiecznej Holandii bardzo popularne były również portrety zbiorowe. W ten sposób portretowano włodarzy miejskich, przedstawicieli cechów rzemieślniczych, weteranów wojennych. Nie brakowało też portretów rodzinnych. Dobrze pokazują to dwie poniższe reprodukcje. Pierwszy obraz jest bardziej stonowany i oficjalny, drugi zdecydowanie bardziej swobodny.

Pieter de Hooch, „Rodzina holenderska”, ok. 1662 , olej na płótnie, Akademie der bildenden Künste Wien, Wiedeń.

Jan Steen, „Wesoła rodzina”, 1668, olej na płótnie, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia.

Portret, który przedstawia zwykle anonimowe osoby, bez upiększeń i idealizacji, podczas wykonywania zwykłych czynności, nazywamy portretem rodzajowym. Portret ukazany niżej przedstawia rzemieślnika, krawca, zajętego swoją pracą.

Giovanni Battista Moroni, „Krawiec”, między 1565-1570, olej na płótnie, National Gallery, Londyn, Wielka Brytania.

Czasami malarze scen rodzajowych rozszerzali swoją perspektywę oglądu rzeczywistości. Wtedy ukazywali codzienne życie ludzi na tle wiejskiego lub miejskiego pejzażu. Poniżej ukazano przykład tego rodzaju dzieła.

Jan Vermeer van Delft, “Widok Delft”, 1660-1661, olej na płótnie, Mauritshuis Haga, Holandia.

Również współcześni artyści sięgają po tematykę rodzajową. Opisując otaczającą ich rzeczywistość, posiłkują się różnymi dziedzinami sztuki i używają rozmaitych technik plastycznych. Każdy z twórców interpretuje codzienność we właściwy dla siebie sposób.

Poniższe obrazy to przedstawienia malarskie amerykańskich delikatesów, a także proste sceny z życia ludzi współczesnych.